IGARTZA, ISTORIOAK HISTORIAREN GAINEAN

Begiak itxita zeharkatu ditut haurtzaroko paisaia zuri-beltzak. Ederra da roimenaren neurriko oinetakoak jantzi, eta gogoa denboraren joanak arrakalatu gabeko lurretan haragitzea, XXI. mendeari Erdi Aroko harresien atzetik begiratzea; ederra da, bai, iragana betazaletaraino gerturatzea.

Fabriketako ke, denden erakusleiho eta tabernetako zarata betiberetatik urrun, lauzpabost abuztutan Biasteriko harribitxiak ederretsiz berritu genuen arnasa, ederki berritu ere. Goizetan, trapuzko pilotekin, gure aurrekoek bihotzetan kabitu ez, eta harri azpietan gordetzen zituzten sekretuak bistaratzen genituen; zikoinen habiak zaindu lo kuluxka egin eta amak afaria prestatu arteko denboran. Baina, gauerdi ingurukoak ziren ogi egin berriaren usaina sudur-mintzetan barrentzen zitzaigunetik antsiatzen genituen orduak. Ateen karrankek salatuko gintuzten beldur, balkoietan eskegitako izarek errazten ziguten lagunarterako bidea. Istorioak idazten genituen historiaren gainean.

Bizi, istoriorik eta historiarik gabeko herrian bizi ginen ordea; eta fabriketako ke, denden erakusleiho eta tabernetako zarata betiberetara itzuli bezperan, nik galtzontzilo eta galtzerdien artean sartu nahi izaten nituen zezenek eta oinezkoek baino zapaldu ez ditzaketen kaleak, garaipen loriatsuen lekuko diren armarri eta harlauza dotoreak, upategi bihurtutako pasabide ezkutuak.

Beasain etorkizuneko hiria izan baita garabiek Indar zaharra lurrarekin berdindu eta 1782an diseinatu bide zuten burdinolaren lehen arrastoak azaleratu zituzten arte. 2002tik hona, Aranzadi eta Beasaingo Udalaren ekimen txalogarriari esker, burdinola txukundu, behinola gune garrantzitsu izan ziren errota, zubia eta harresiak itxuratu, eta Igartzako multzoa borobiltzea lortu da. Bisita gidatuak ere antolatzen dira jauregi bihurtu aurretik balio estrategiko handia izan zuen dorrearen inguruan erlojuak XIV. mendera arte atzeratu, eta ordu eta erdian sei mendeko ibilia egin nahi dutenentzat. Bizpahiru liburu aurkezpen, pare bat kontzertu… Astero bagenitu…

Bai, lapurtu ez diezaguketen ondasun bakarra da iragana, baina nago gehiegi babesten ez ote dugun etorkizunak desitxuratuko digulakoan. Ahotsak behar ditu urte luzez isiltasunak baino habitatu ez dituen metro koadroetan, antzezleak, musikariak, poetak, dantzariak. Istorioak behar ditu historiaren gainean.